Pajisja SPECT CT do të ndryshojë tërësisht mënyrën e egzaminimit të tumoreve që në stade të hershme, duke rritur maksimalisht saktësinë e diagnozës për pacientët që vuajnë nga sëmundjet tumorale. Kjo pajisje do të përdoret edhe për diagnostikimin e një grup sëmundjesh në shërbimin e Urologjisë, Neurologjisë, Kardiologjisë, Endokrinologjisë etj.

Znj. Ogerta Manastirliu, ministër i Shëndetësisë, pa nga afër investimin e ri në këtë Qendër, e shoqëruar nga drejtori i Përgjithshëm i QSUT-së z. Enkelejdi Joti si dhe profesorët, shefat e shërbimeve të Neurologjisë, Urologjisë, Kardiologjisë, Nefrologjisë, Interne, etj.

“Mbetet një ndër prioritetet e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Qeverisë shqiptare fuqizimi i spitaleve tona me pajisje të teknologjisë së lartë, të cilat ndihmojnë në përmirësimin e cilësisë të shërbimeve mjekësore. Në fakt, vetëm për QSUT-në në këto katër vite janë investuar rreth 2.5 milionë euro në pajisje mjekësore dhe sot i shtohet gjithë flotës së pajisjeve bio-mjekësore kjo aparaturë e re.

Aparatura e Spect-CT, e cila është një aparaturë unikale, e teknologjisë së lartë, jo vetëm në spitalet tona publike, por dhe në ato private. Pra është e vetmja aparaturë sot në Shqipëri e cila, ndihmon në diagnostikimin e hershëm por gjithashtu dhe në ndjekjen e pacientëve mbas diagnostikimit”- u shpreh znj. Manastirliu, ministër i Shëndetësisë.

Këshilla nga Prof. Florian Toti, mjek endokrinolog në QSU “Nënë Tereza”

Diabeti është një sëmundje kronike, e cila ka lidhje me mungesën e funksionit të pankreasit. Pankreasi ose nuk e prodhon fare insulinën ose e prodhon më pak se ç’duhet ose jo në momentin e duhur, apo nuk arrin ta bëjë prodhimin tamam dhe quhet insulino-rezistenca.

Kemi dy tipe diabeti diabeti Tip 1 dhe diabeti Tip 2. Diabeti Tip 1 zakonisht shfaqet në moshat e reja madje edhe tek fëmijët prandaj është cilësuar edhe si diabeti i të rinjve. Në këtë tip diabeti ndodh një shkatërrim i qelizave beta të pankreasit, të cilat prodhojnë insulinën dhe këto persona kanë nevojë për gjithë jetën për trajtim me insulinë.

Diabeti Tip 2 që shpesh quhet diabeti i të rriturëve por që ka filluar të prekë edhe moshat e reja dhe fëmijët, ndodh atëherë kur ka një mungesë relative të insulinës, ku insulina më tepër nuk arrit të bëjë siç duhet punën e saj dhe që mund të trajtohet me dietë, aktivitet fizik si dhe me medikamente të ndryshme.

Nisur nga këto tipe diabeti dhe grupmoshat që ato kapim, në diabetin Tip 1 nuk kemi shumë në dorë për ta parandaluar dhe nuk mund të përcaktohet një kategori e caktuar njerëzish si më të riskuar. Më të rrezikuar këtu janë ata që kanë familjarët me diabet, pra faktori trashëgimi. Ndërkohë diabeti Tip 2 përbën edhe pjesën më të madhe, me gati 90% të rasteve me diabet. Ky tip diabeti fillon zakonisht pas moshës 40 vjeçare, por sot po e hasim edhe në moshat 20 vjeçare apo pediatrike. Faktorët që ndikojnë në këtë tip diabeti janë anamneza pra histori familjare me diabet, njerëzit që bëjnë jetë sedentare pa aktivitet fizik, njerëzit që vuajnë nga obeziteti, gratë të cilat kanë lindur fëmijë më peshën mbi 4 kg ose që kanë pasur diabet gjatë shtatëzënisë, njerëzit që kanë hipertension, dislipidemi etj. Ky është një grup shumë i madh njerëzish të rrezikuar, të cilët duhet të bëjnë kujdes dhe duhet të kontrollohen herë pas here, për të ditur se në çfarë nivelesh e kanë sheqerin.

Rëndësia e diagnostikimit

Diabeti përveçse është sëmundje kronike, hyn tek ato sëmundje që quhen sëmundje të heshtura dhe është shumë i rëndësishëm ekzaminimi i vazhdueshëm për ta parandaluar apo kapur sëmundjen në fazat e hershme të saj, pra kur sëmundja është në stadet e prediabetit. Në këto faza të para mjekimi është shumë më i thjeshtë dhe mund të parandalohen ndërlikimet kronike të diabetit. Diabeti është sëmundje pa shenja të dallueshme.

Në kushte normale, një njeri që nuk ushqehet shëndetshëm; që nuk kryen aktivitet fizik; është mbipeshë apo ka hipertension, duke filluar nga mosha 30-35 duhet të bëjë matje të sheqerit esëll në mëngjes, të paktën 1 herë në vit.

Sot kemi më shumë njerëz të sëmurë me diabet sesa disa vite më parë dhe këtu ndikojnë shumë faktori siç janë: plakja e popullatës dhe këtë e tregon % shumë e lartë e të sëmurëve me diabetin tip 2 që fillon zakonisht në moshat mbi 40 vjeç; stili i jetesës ku njerëzit bëjnë më pak punë/aktivitet fizike; mënyra jo e shëndetshme e ushqyerjes dhe sigurisht një jetë më stresante. Të gjithë këta faktor nuk ndikojnë vetëm në shfaqjen e diabetit por edhe në sëmundjet e tjera kronike si dislipidemitë, hipertensioni, obeziteti, të cilat marrin shpesh emrin Sindroma Metabolike, ku këto sëmundje shfaqen në grup.

Simptomat

Diabeti nuk ka dhimbje, por në mënyrë të heshtur mund të shkaktojë shumë dëmitime në organizëm. Gjithsesi ka disa shenja të cilat nëse shfaqen duhet të na lajmërojnë për nevojën për kontroll, siç janë:

• etja e shtuar (pa shkak)
• urinimi i shpeshtë
• rënie graduale në peshë
• infeksionet e shpeshta tek femrat etj

Diabeti është një sëmundje me kosto të madhe ekonomike, ku jeta e një personi me diabet është 30% më e shtrenjtë sesa një njeri i shëndetshëm. Diabeti ka gjithashtu një kosto të madhe sociale pasi, sidomos në rastin e fëmijëve, ata me diabet kanë nevojë për një kujdes të vazhdueshëm. Gjithashtu diabeti ka edhe një kosto shumë të lartë shëndetësore pasi përveç problemeve të tij, diabeti ka edhe ndërlikime të tjera kronike. Ai mund të prekë shumë organe. Mund të prekë sytë, duke çuar në dëmtim të shikimit deri në humbje të plotë të tij nga retinopatia diabetike; mund të preki veshkën ku një pjesë e mirë e të sëmurëve me dializë janë edhe si pasojë e diabetit, nga nefropatia diabetike; mund të prekë enët e gjakur duke shkaktuar sëmundje ishemike të zemrës, infarkt miokardi, aksidente cerebrovaskulare, dëmtime të qarkullimit të gjakut, plagë diabetike. Të gjitha këto komplikacione mund të vijnë nga një diabet i padiagnostikuar në kohë, i patrajtuar në kohë, i pandjekur rregullisht dhe i pa mbajtur nën kontroll.

Këshilla për pacientët

Si njerëzit që vuajnë nga sëmundja e diabetit ashtu edhe ata që janë të shëndetshëm duhet t’i ndjekin këshillat në mënyrë që të parandalojnë këtë sëmundje. Këshillat janë shumë të thjeshta dhe kanë të bëjnë me bërjen e një stili të shëndetshëm jetese:

• Të konsumohet ushqimi në sasi të vogla, ku të konsumohen më pak karbohidrate (buka apo drithrat) dhe mishi, ndërkohë të konsumohen më tepër perime dhe zarzavate.
• Duhen konsumuar të tre vaktet kryesore dhe dy vakte të ndërmjetëm të vegjël. Duhet theksuar këtu se nuk duhet hequr asnjë vakt.
• Shtim i aktivitetit fizik. Nëqoftëse ecim të paktën 45 min çdo ditë mund të paradalojmë të paktën 30% të rasteve me diabet.
• Kontroll i peshës trupore, mos të kalohet në mbipeshë.

Ndërkohë për personat me diabet, përveç këshillave të mësipërme të cilat vlejnë për të gjithë, janë edhe këshillat e mëposhtme:

• Të evitojnë sa më shumë të jetë e mundur sheqernat e thjeshta si ëmbëlsirat, pijet e ëmbla, sheqeri dhe në çdo vakt duhet që gjysmën e volumit të ushqimit ta përbëjnë zarzavatet jeshile. Zarzavatet jeshile kanë dy funksione: e para mbushin volumin e stomakut pra pakësojnë ushqimin e vërtetë që ne marrim dhe e dyta duke krijuar një veshje të stomakut bëjnë që edhe ushqimet e tjera si buka, orizi, makaronat të cilat rrisin sheqerin të treten më ngadalë dhe si pasojë ndjenja e urisë vjen më vonë dhe niveli sheqerit ngrihet më pak.
• Pakësim i yndyrnave të ngopura me origjinë shtazore, duke qenë se diabeti predispozon për artereoskleroz, pra bllokim të enëve të gjakut.
• Konsumi i 2-3 kokrra frutave në ditë, duke pasur parasysh edhe sasinë e tyre që kokrrat e frutave mos të jenë më të mëdha se 100-150 gr deri në 200gr/secila.
• Ndërkohë frutat që quhen shumë të ëmbla siç janë banania, fiku, rrushi, hurma, dardha është mirë të përdoren sa më rrallë që të jetë e mundur. Më të këshillueshme janë mollët, portokallet, mandarinat, kivi dhe frutat e tjera të stinës.

Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza” është një partnere e denjë e spitaleve universitare më të mira të botës, si ato të niveleve të Universitetit të Oxfordit. Së fundmi Shërbimi i Sëmundjeve Infektive në QSUT, është duke marrë pjesë në një studim shumë të rëndësishëm të Univerisitetit të Oxfordit, ku edhe u çertifikua me sukses për rezultatet e arritura gjatë fazës së parë të këtij studimi. Ky studim ka katër faza dhe kjo fazë e parë është shumë e rëndësishme, pasi ishte një testim për Shërbimin e Infektivit, nëse do të mund të ishte partner i denjë i Universitetit të Oxfordit, për të vazhduar edhe me fazat e tjera të këtij studimi.

Ky studim ka si objektiv sëmundjet infektive virale akute, të shkaktuara nga një sër virusesh që janë prezentë në Shqipëri. Gjatë fazës së parë, duhet të plotësoheshin disa kritere që ishin të lidhura kryesisht me kapacitet për ta zhvilluar këtë studim. Një pjesë e mirë e mjekëve të këtij shërbimi i janë nënshtruar trajnimeve në disa vende partnere të të njëjtit universitet dhe në fund të monitorimit të vitit të parë të studimit u përfitua çertifikata, e cila dëshmon se Shërbimi i Sëmundjeve Infektive në QSUT i ka të gjitha kapacitetet për të realizuar studime klinike apo edhe të thelluara shkencore në fushën e evidentimit të sëmundjeve infektive apo efikasitetit të antimikrobikëve mbi sëmundjet infektive etj.

Çertifikata e sapomarrë ishte një sfidë që ekipi i mjekëve të Shërbimit Infektiv në QSUT mundi ta kalonte me shumë sukses. Studimi është ndërmarrë në bashkëpunim me Institutin e Shëndetit Publik. Në vazhdim, po nga Universiteti i Oxfordit, pritet një tjetër ofertë për të qenë partnerë të një studimi shumë të rëndësishëm europian për çertifikimin e disa medikamenteve të reja, të cilat priten të futen në praktikën e përditshme klinike, për të qenë në shërbim të pacientëve.

Këshilla për pacientet

Nga Prof.Ass. Dhurata Tarifa, mjeke onkologe
Në repartin e Kemioterapisë në spitalin Onkologjik në QSUT, pacientja vjen pasi rasti është analizuar në stafin multidisiplinar të këtij shërbimi dhe i është vendosur diagnoza. Sa më herët të kapet sëmundja aq më herët fillon edhe kurimi. Pas ciklit të tretë të trajtimit me kemioterapi, bëhet edhe rivlerësimi i gjendjes shëndetësore të pacientes me qëllim për të vendosur nëse do të vazhdohet më tej me këtë skemë mjekimi apo duhet ndryshuar. Nga eksperienca jonë, të dhënat për ecurinë e sëmundjes së kancerit të gjirit tek gratë e diagnostikuara në faza të hershme, janë më pozitive.

Për pacientet e prekura nga kanceri i gjirit ka një optimizëm vitet e fundit në drejtim të mbijetesës, kjo si rezultat i dy faktorëve më të rëndësishëm që janë: së pari, diagnoza në stade më të hershme të paraqitjes së pacienteve. Së dyti, zhvillimet e trajtimeve të personalizuara. Diagnoza më e hershme është si pasojë e dy faktorëve: rritjes së ndërgjegjësimit të grave dhe zhvillimet e imazherive që diktojnë tumoret në stade shumë të hershme. Në mbijetesën e rritur të pacienteve me kancer të gjirit, ndikon edhe zhvillimi i trajtimeve të personalizuara, të cilat përcaktohen nga të dhënat e laboratorëve morfologjikë, imunohistokimikë dhe ato molekulare, të cilat japin të dhëna prognostike mbi natyrën e tumorit dhe shkallën e agresivitetit të tij. Të gjitha këto kanë rezultuar në një ulje të vdekshmërisë me 40% krahasuar me vitet 80-90.

Çfarë është Kemioterapia?
Kemioterapia është trajtim medikamentoz sistemik i kancerit që ka për qëllim:

• të eleminojë qelizat kanceroze që qarkullojnë me anë të gjakut
• të reduktojë dimensionin e tumorit para interventit kirurgjikal
• të mjekojë një kancer të avancuar
• të qetësojë simptomat e një kanceri të caktuar.

Përpara fillimit të trajtimit me kemioterapi, pacientja, sipas diagnozës që ka, merr një informacion të detajuar rreth trajtimit të cilit do t’i nënshtrohet. Theksohet këtu, se trajtimi i specializuar kërkon një bashkëpunim shumë të ngushtë me pacienten, pasi ai ndryshon sipas rastit. Mjeku i bën të qartë pacientes efektet anësore të mundshme të terapisë të cilat mund të evidentohen ose jo, gjatë trajtimit por pacientja duhet t’i dijë. Gjithashtu sipas rastit të pacientes, mjeku rekomandon edhe dietat që duhet të ndjekë pacientja, kryesisht pas marrjes së trajtimit. Përpara marrjes së trajtimit të çdo forme, pacienti pajiset me ekzaminimet e gjakut dhe ato imazherike (mamografi, rezonancë magnetike etj) të nevojshme sipas këshillimit të mjekut specialist.

Kohëzgjatja e Kemioterapisë
Koha e marrjes së një seance kemioterapie është e ndryshme, në varësi të skemave dhe varion nga 1 orë deri 48 orë. Ndërkohë edhe intervali i marrjes së terapisë varion nga 1 javë në 28 ditë edhe kjo në varësi të skemave të ndryshme në tumorë të ndryshëm. Kohëzgjatja e këtij trajtimi mund të jetë përgjithësisht nga 4 deri në 6 muaj, periudhë gjatë të cilës kryhen nga 3-4 deri në 6-8 cikle trajtimi. Gjithsesi, trajtimi mund të ndryshojë në varësi të diagnozës, pacientit dhe llojit të mjekimit individual.

Si kryhet Kemioterapia dhe efektet anësore të saj
Kemioterapia merret me rrugë të ndryshme si: rruga orale, intramuskulare, intravenoze apo intrakavitare në hapësirat e trupit siç është ajo e barkut.

Efektet anësore të saj grupohen në efekte anësore të përgjithshme dhe specifike. Ndër efektet anësore të përgjitshme, të cilat ndodhin pothuajse në të gjithë pacientet janë: të përzierat, të vjellat, rënia e flokëve, dëmtimi i palcës së kuqe të kockave etj. Ndërkohë efektet anësore janë specifike, në varësi të organeve dhe sistemeve që ato kanë topizëm të dëmtojnë. Përpara fillimit të trajtimit, pacientja informohet nga mjeku specialist kemioterapeut për efektet e mundshme të pritshme ose jo, që mund të ndodhin pas marrjes së trajtimit, në të gjitha format e aplikimit.

Këshillat për pacientet
Këshillat pacientes i rekomandohen nga mjeku specialist dhe duhet të themi se ato janë specifike në paciente të ndryshëm dhe varen nga dy faktorë shumë të rëndësishëm që janë: lloji i skemës së mjekimit e cila mund të jetë e thjeshtë e moderuar apo e vështirë si dhe performanca e pacientes gjatë dhe pas mjekimit, pra si reagon pacientja ndaj terapisë. Konkretisht mjeku e udhëzon pacienten për kujdesin në dietë që ajo duhet të ketë apo aktivitetin fizike që duhet të kryejë gjatë ditëve të pushimit, si edhe gjatë ditëve të terapisë dhe më pas. Këto këshilla janë të ndryshme në pacientë të ndryshëm. Pacientet që kanë performacë shumë të mira mund të vazhdojnë të bëjnë një jetë normale, të ushqehen dhe të kryejnë aktivitet fizik si çdo njeri tjetër. Ndërkohë gjatë ditëve të terapisë pacientet këshillohen të konsumojnë sa më shumë lëngje, të ushqehen me një dietë me sa më pak apo pa yndyrna shtazore, por të pasur me perime dhe frutat e stinës si dhe të kryejnë një aktivitet normal. Pacientet me një performancë jo të mirë duhet të këshillohen vazhdimisht me doktorin e tyre pasi këshillat janë shumë specifike dhe të ndikuara nga shumë faktorë, psh në varësi të mjekimit që marrin një pjesë e pacienteve këshillohen mos të ekspozohen ndaj të ftohtit apo diellit pasi ky i fundit mund të krijohen komplikacione në lëkurë. Pacientet që shfaqin probleme me veshkat, gjatë terapisë, këshillohen të konsumojnë sa më shumë lëngje. Pacientet me performancë jo të mirë nuk duhet të sforcohen fizikisht si dhe të duhet të ndjekin një dietë të shëndetshme, siç u fol më sipër.

Ecuria e kontrolleve
Edhe gjatë kryerjes së kemioterapisë është e nevojshme bërja e ekzaminimeve laboratorike dhe imazherike. Konkretisht midis dy cikleve kemioterapi bëhen ekzaminimet laboratorike pra një analizë gjaku e thjeshtë, pasi ndodh një ulje e rruazave të bardha të gjakut. Ndërkohë pasi disa ciklesh, në varësi të skemës së mjekimit të pacientes, bëhen ekzaminimet vlerësuese të sëmundjes që janë markusët tumoral dhe ekzaminimet imazherike, sipas rastit. Ndërkohë pasi përfundon gjithë protokolli i terapisë, pacientja kontrollohet gjatë vitit të parë dhe të dytë pas terapisë, çdo 3-4 muaj. Gjatë vitit të tretë dhe të katërt kontorollet bëhen çdo 6 muaj dhe pas vitit të pestë, një herë në vit. Gjatë kontrolleve pacientja duhet të bëjë analiza gjaku, eko, mamografi apo rezonancë, sipas protokollit mjekësor që i kërkon mjeku kurues.

Pjesë e rëndësishme e Fushatës Sensibilizuese në Luftën kundër Kancerit të Gjirit është diagnostimit i tij në fazat fillestare. Për këtë një rëndësi të veçantë merr njohja e metodave diagnostikuese, duke filluar nga ekzaminimi fizik e deri te ato imazherike. Dr. Adrian Hoti, mjek në Shërbimin e Imazherisë në QSUT, jep informacionin e nevojshëm dhe mesazhin e tij në kuadër të Tetorit Rozë.

Ekzaminimi fizik

Ekzaminimi i gjirit fillon me një ekzaminim fizik, nëpërmjet shikimit dhe prekjes së gjirit, me anë të cilave synohet të identifikohen gjendra apo struktura të tjera të mundshme asimetrike. Pas kësaj, nëse dalin dyshime apo shihet e nevojshme, pacienti dërgohet në repartin e imazherisë ku fillojnë ekzaminimet imazherike. Këto ekzaminime kryhen sipas moshës së pacientit. Për pacientet para moshës 35-40 vjeç është e përshtatshme kryerja e ekografisë, ndërkohë për pacientet mbi këtë moshë fillohet direkt me ekzaminimin e mamografisë. Eko dhe mamografia janë ekzaminime bazike standarde për gjirin, më pas sipas rastit vazhdohet me ekzaminimet e tjera shtesë, si citologjia nën eko apo rezonanca magnetike.

Eko dhe Mamografia

Aplikimi te një pacient i eko-s apo i mamografisë është i lidhur me strukturën e gjirit. Gjiri duke qenë një organ në ndryshim të vazhdueshëm gjatë gjithë jetës së femrës, sipas strukturës së tij përcaktohet se cili ekzaminim do të përdoret. Ndryshimi i strukturës së gjirit fillon nga 35 vjeç për femrat që kanë lindur dhe nga 40-45 vjeç për femrat që nuk kanë kryer lindje, deri në këtë moshë. Ekografia është një ekzaminim bazë që kryet nga vet mjeku dhe interpretohet në kohë reale në prani të pacientit. Ajo është e pazëvendësueshme si ekzaminim te moshat e reja, por mund të kryet në çdo moshë. Te femrat në moshë të re, gjiri ka një strukturë gjendërore dhe me një ekzaminim mamografik nuk është e mundur të dallohet patologjia. Ndërkohë tek femrat mbi 40 vjeç apo tek femrat mbi 35 që kanë kryer lindje, struktura e gjirit ndryshon duke ulur volumin e strukturës gjendërore dhe duke shtuar indin dhjamor. Prezenca e indit dhjamor, nëpërmjet mamografisë lejon identifikimin e patologjive. Mamografia është medotë diagnostikimi që realizohet nga makineria dhe tekniku dhe më pas interpretohet nga mjeku. Faza e interpretimit mund të kryhet edhe pa prezencën e pacientit, ndryshe nga eko.

MRI (rezonanca magnetike)

Rezonanca magnetike është një ekzaminim shumë i rëndësishëm por specifik, pra nuk kryhet si ekzaminim rutinë te të gjitha femrat, por vetëm në ato raste ku me ekzaminimet e para që përmendëm nuk është arritur në një konkluzion të përshtatshëm. Përshembull, rezonanca kryhet nëse shikojmë një paketë gjendrash tumorale nën sqetull dhe dyshimi është që mund të vijë nga gjiri, por nëpërmjet ekografisë dhe mamografisë nuk kemi konstatuar masë. Rezonaca magentike kryhet edhe në rastet kur në gjirin e gruas është gjetur një vatër fillestare e tumorit dhe do kryhet një ndërhyrje kirurgjikale. Në këtë rast kirurgut i duhet të përjashtojë mundësinë e ekzistencës së ndonjë mase të dytë në atë gji apo në gjirin tjetër. Rasti tjetër për kryerjen e rezonancës magnetike është kur kemi paciente të reja në moshë, te të cilat dyshojmë për kancer gjiri apo që kanë histori familjare të kancerit të gjirit. Në këto raste, te femrat e reja në moshë, ku mamografia nuk na jep të dhëna, duhet të përdorim rezonancën magnetike.

Tek ekzaminimet e tjera imazherike përfshihen edhe ato që quhen intervencionuese dhe që janë citologjia dhe biopsia e kryer në rrugë imazherike. Citologjia është marrja e disa qelizave të shkëputura nga indi tumoral por që kryhet nën ekografi. Kurse biopsia është marrja e copave të indeve nën ekografi, mamografi apo rezonancë. Në rastet kur masa tumorale është shumë e vogël, realizohet edhe heqja e masës njëkohësisht në rrugë imazherike si edhe bipsia e saj. Gjatë ekografisë apo mamografisë, futet një fill metalik në mesin e masës, të cilën kirurgu e përdor për të ndjekur drejtimin për heqjen e masës.

Ekzaminimet post kirurgjikale

Ekzaminimi kryesor postkirurgjikal, te një femër që ka pasur kancer të gjirit është sërisht ekografia, sepse shikon çdo pikë të gjirit, studion mire aksilën (gropën e sqetullës), studion mirë të gjitha vendet e mundshme apo të pritshme të rikthimit të sëmundjes. Duke iu referuar moshës së femrës, për moshat e reja sërisht është eko ekzaminimi bazë, ndërkohë mamografia kthehet në një ekzaminim standard në moshat më të mëdha ashtu sikundër përmendëm më lart. Mamografia në këtë fazë postkirurgjikale kryhet një herë në vit dhe ndërmjet mamografive kryhen ekografi me shpeshtësi çdo 3 muaj vitin e parë dhe çdo 6 muaj vitin e dytë kur ecuria e pacientit është e mirë. Lidhur me aplikimin e rezonancës magnetike pas kryerjes së kirurgjisë, mund të themi se ajo aplikohet më tepër për të monitoruar mundësinë e rikthimit të sëmundjes, në një kohë kur me anë të eko-s apo mamografisë nuk arrijmë ta verifikojmë, por kemi të shfaqur një zonë inflamatore. Nga ana tjetër rezonanca është një anë shumë e rëndësishme për të parë sesi i përgjigjet pacienti terapisë, në rastet kur nuk është kryer ndërhyrje kirurgjikale për të hequr tumorin, por është kryer kimioterapi apo/dhe radioterapi. Zona që pëson rrezatimin mund të kthehet në një zonë fibroze dhe në këtë rast rezonanca na tregon ndryshimet që shfaqen nga kimioterapia apo radioterapia.

Femrat janë të gatshme të kujdesen për shëndetin e tyre dhe nuk duhet t’i drejtohemi më femrave, por atyre që kanë në dorë për të bërë diçka për t’u kujdesur për jetën e këtyre femrave, që do të thotë se personeli shëndetësor në çdo qendër shëndetësore, poliklinikë, apo spital edhe në skajet më të largëta të vendit, duhet të informojnë femrat për rrezikun që iu kanoset nga diagnostikimi i vonshëm i kësaj sëmundje. Jo vetëm personeli shëndetësor, por edhe mediat, organizatat që mbrojnë të drejtat e grave duhet të kenë në fokusin e tyre të përditshëm dhënien e informacionit për vetkontroll dhe kontrolle të herëpashershme tek mjeku. Këto mesazhe duhet të përcillen në vazhdimësi gjatë gjithë vitit dhe jo vetëm gjatë muajit tetor. Femrat duhet të kenë informacion dhe spitalet në rrethe duhet të kenë mjetet e nevojshme për t’u diagnostikuar dhe për t’u kuruar. Duhet krijuar një rrjet informativ dhe ekzekutiv i këtij proçesi, në mënyrë që të kemi një diagnostikim sa më të shpejtë të kësaj sëmundjeje.

Rëndësia e njohjes dhe diagnostikimit të hershëm të artritit

Prof. Argjend Tafaj, mjek reumatolog, QSUT

Artriti paraqet një gjendje shëndetësore që karakterizohet nga dhimbja, në të cilën preken artikulacionet, kockat, ligamentet, tendinat dhe muskujt. Sëmundjet reumatizmale quhen gjithashtu sëmundje muskulo-skeletike. Shumë njerëz përdorin termin artritis, duke iu referuar të gjithë sëmundjeve reumatizmale. Artritis në të vërtetë do të thotë inflamacion i artikulacioneve e cila është simptomë e këtyre sëmundjeve. Artriti në kuptimin e thjeshtë të tij duhet kuptuar si dhimbje, inflamacion dhe dëmtim i artikulacioneve. Në sëmundjet reumatizmale përfshihen rreth 200 patologji të ndryshme, që varijojnë nga llojet e ndryshme të artriteve, te osteoporoza dhe deri te sëmundjet sistemike të indit lidhor.

Fushata Botërore për Artritin

Dita 12 Tetor është Dita Boterore e Artritit, e cila është vendosur që në vitin 1996 dhe mbështetet nga EULAR, i cili është organizmi më i lartë shëndetësor për sëmundjet e reumatizmës. Dita Botërore e Artritit është një iniciativë globale për të ndihmuar të gjithë njerëzit që vuajnë nga këto patologji dhe për t’i sensibiluar ato për t’u përkujdesur për shëndetin e tyre.

Sëmundjet reumatizmale në përgjithësi klasifikohen në inflamatore dhe jo inflamatore.

• Sëmundjet reumatizmale inflamatore më të shpeshta janë: artriti reumatoid, spondiliti ankilozant, sëmundjet sistemike autoimune të indit lidhor, artriti reaktiv, artriti psoriatik, polimialgjia reumatika.
• Sëmundjet reumatizmale joinflamatore më të shpeshta janë: sëmundjet degjenerative të kolonës vertebrale, osteoartrit, osteoporoza dhe fibromialgjia.

Sëmundjet reumatizmale prekin ¼ e popullsisë të Europës, rreth 120 milion njerëz. Mund të themi se pothuajse çdo familje në Europë ka një anëtar të saj me sëmundje reumatizmale. Këto sëmundje prekin si meshkuj ashtu edhe femra, të të gjitha moshave përfshirë edhe fëmijët. Megjithatë disa sëmundje reumatizmale janë më të shpeshta në disa grupe të caktuara njerëzish. Femrat janë më të prekura nga sëmundjet e artritit reumatoid, fibromialgjisë, lupusit, ndërkohë që meshkujt janë më të prekur nga spondiloartropatit dhe guta. Sëmundjet reumatizmale janë shkak i parë i paaftësisë së përkohshme për punë dhe invaliditetit të parakohshëm, në mbarë botën. Këto sëmundje kanë koston më të lartë në sistemin socio-ekonomik europian. Këto shpenzime bëhen për diagnozën, mjekimin, barnat, kujdesin, mjetet për invalidët, modifikimet e banesave, për studime shkencore etj. Ulja e aftësisë për punë dhe mungesat në punë, kontribojnë gjithashtu në këto shpenzime. Nëqoftëse nuk mjekohen sëmundjet reumatizmale bëhen shkak për vdekje të parakohshme.

Diagnostikimi

Personat me sëmundje reumatizmale shpeshherë diagnostikohen me vonesë, psh fibromialgjia nuk diagnostikohet në 3 nga 4 të sëmurë dhe diagnoza përfundimtare vendoset mesatarisht pas 5 vitesh të shfaqjes së sëmundjes. Diagnostikimi i hershëm është çelsi i parandalimit të dëmtimeve, por vonesa apo mosdiagnostikimi ndodh shpesh te këta të sëmurë. Nëse këta pacientë nuk mjekohen si duhet aftësitë fizike, cilësia e jetës dhe aktiviteti ditor reduktohen. Për një diagnozë të hershme është e rëndësishme të njihen simptomat e këtyre patologjive. Në shumë raste, sëmundjet reumatizmale mund të jenë të trashëguara, gjithsesi një histori familjare me këtë sëmundje nuk domethënë që patjetër do trashëgohet nga familjarët e tjerë. Këto patologji mund të influencohen nga faktorë që lidhen me stilin e jetesës si psh duhanpirja, mbipesha, jeta sedentare, mosha e rritur, punë të rënda fizike që çojnë në dëmtime të muskujve dhe artikulacioneve. Në mjaft raste shkaqet e këtyre patologjive mbeten të panjohura.

Simptomat dhe mjekimi

Faza e parë në menaxhimin e çdo sëmundjeje është njohja me simptomat dhe ndihma nga mjeku specialist. Inflamacioni në artikulacione karakterizohet nga edema, ngurtësimi, skuqja dhe nxehtësia. Përjetohen dhimbje të vazhdueshme artikulare dhe muskulare, dhimbje që shtohen në prekje apo gjatë lëvizjeve të artikulacioneve, dobësi të theksuar trupore, lodhje të shpejtë, ngurtësim dhe kufizim të lëvizjeve, deformim të artikulacioneve si edhe simptoma të tjera që lidhen me dëmtime të organeve. Ka edhe simptoma të cilat mund të mos vihen re si depresioni dhe ankthi. Në disa raste mund të shfaqet edhe temperaturë. Pas shfaqjes së shenjave të sëmundjeve reumatizmale duhet vlerësimi nga mjeku reumatolog, sa më shpejt për të filluar mjekimin e duhur. Fillimi i hershëm i mjekimit, përkatësisht në 12 javët e para mund të parandalojë dëmtime të organeve dhe të sistemit muskulo-skeletik, të përmirësojë funksionin për kohë të gjatë dhe të arrijë remision të sëmundjes. Mjekimi kërkon një bashkëpunim shumë të ngushtë mjek-pacient, duke u konsultuar me protokollet mjekuese të hartuara për këto patologji, por duke i adaptuar rast pas rasti pacientëve të veçantë. Nuk ekziston një mjekim ose bar i vetëm që të jetë optimal për çdo të sëmurë. Mjaft sëmundje reumatizmale mjekohen me barna të quajtura modifikues të sëmundjes, të cilët veprojnë direkt mbi mekanizmat patogjenetik të këtyre patologjive. Ndryshe nga barnat antiinflamatore, të cilët vetëm reduktojnë simptomat, barnat biologjike janë ato më rezultative midis mjaft alternativave mjekuese. Injeksionet intraartikulare ose në indet e buta, mjekësia alternative, mjekimi me barna natyrale bimore dhe kirurgjia janë opsione të tjera të trajtimit. Rezultatet e mjekimit nuk janë të njëjta por varijonë nga njëri pacient te tjetri.

Këshilla për pacientët

Shumë nga këto sëmundje kanë prejardhje trashëgimie të cilën nuk e ndryshojmë dot, por mund të ndryshojmë stilin e jetesës. Duhet shmangur duhanpirja, duhet kontrolluar pesha fizike e trupit mos të kalohet në mbipeshë, duhet konsumuar një dietë e ekuilibruar, duhet kryer aktivitet fizik. Gjithmonë pacienti paralelisht duhet të jetë edhe nën trajtimin e mjekut specialist.

Si çdo vit, OBSH dhe Federata Botërore e Shëndetit Mendor organizojnë fushatën sensibilizuese në funksion të një shëndeti mendor sa më të mirë. Këtë vit tema e kësaj fushate është “Shëndeti mendor në ambientin e punës”. Depresioni dhe çrregullimet e ankthit janë çrregullime mendore të zakonshme, që kanë një impakt shumë të rëndësishëm në aftësimin për punë. Sipas OBSH-së, në botë ka më shumë se 300 milion njerëz që vuajnë nga depresioni dhe që njihet si shkaku kryesor i paaftësisë për punë. Më shumë se 260 milion njerëz janë duke jetuar më çrregullime të ankthit, madje shumë prej këtyre njerëzve vuajnë nga të dyja.

Sipas Prof.Ass. Valbona Alikaj, mjeke psikiatre në QSUT, problemi kryesor që po haset sot në të gjithë botën është pikërisht sindromi i burnout-it (ezaurimit). “Është një reagim i zgjatur ndaj stresorëve kronikë emocionalë në punë dhe përcaktohet nga 3 dimensione: të ezaurimit emocional, depersonalizimit (cinizmit) dhe vetpërmbushjes personale të reduktuar (ndjesi jo efikasiteti). Ezaurimi emocional i referohet ndjesisë së të qënurit tepër i shteruar dhe boshatisur emocionalisht. Depersonalizimi karakterizohet nga një reagim negativ, cinik dhe veçues i personave të tjerë, duke përfshirë kolegët dhe pacientët. Mungesa e përmbushjes profesionale shfaqet kur një person ndihet më pak kompetent në punë. Burnout mund të zhvillohet kur kërkesat në punë janë të larta dhe burimet në punë janë të pakta, duke qenë se kushte të tilla negative në punë mund të çojnë në shterim të energjive dhe dëmton potencialin motivacional të punonjësit. Kërkesat e punës iu referohen aspekteve fizike, sociale, psikologjike apo organizative të punës, të cilat kërkojnë përpjekje të mëdha, nga të cilat punonjësi mund të mos jetë i aftë të rikuperohet. Shembuj të tillë përfshijnë ngarkesën e madhe në punë, presionin e kohës, ngarkesën emocionale, ndërveprimin midis problemeve shtëpi-punë. Burimet në punë i referohen aspekteve të punës që janë instrumentale për të arritur synimet e punës, mund të reduktojnë kërkesat e punës dhe të promovojnë rritjen profesionale, të mësuarin dhe zhvillimin.”